Bu Böyle Gitmez!

Hangi çalışan sabah erkenden sıcak yatağını terketmekten ya da akşam trafiğinde saatlerini yitirmekten keyif alır ki?

Peki ya işverenler? Onlar da aynı eziyeti çekmenin yanı sıra yol masrafı, öğle yemeği ve ofis masrafları gibi gider kalemlerini memnuniyetle mi karşılar?

Bu böyle gitmez… Gidemez… Gitmemeli de…

İnsanoğlu yerleşik hayata geçerken tarım yapabilmek için sulak alanları seçmişti. O günden beri hammaddeden ürüne uzanan süreç daima tek bir lokasyonda gerçekleşti. Dolayısıyla tüm paydaşlar hep yakın konumlandı.

Sanayi devrimi sonrasında, işlenmiş ürünlerin hazırlanacağı fabrikalar, mahsulün toplandığı yerlere yakın kuruldu. İşçiler, işi yakınlarda aradı; işverenler, işçiyi yakınlardan buldu veya işçiler evlerini fabrikaya yakın inşaa etti…

İlerleyen zamanlarda benzer mantıkla keresteciler sitesi, manifaturacılar çarşısı gibi alanlar oluşturuldu (Aggregation). Öyle ki; kuyumculuk gibi birarada olunmasının olumlu bir anlam ifade etmediği sektörlerde bile bu trend etkisini gösterdi.

Lojistik yakın zamana kadar ticaretin en önemli sorunlarından biriydi ve sadece iş yapış biçimlerine değil, yaşam biçimlerine de ciddi anlamda etki ediyordu. Oysa insan (bazen unutsa da!) çalışmak için yaşamıyor, yaşamak için çalışıyordu. Öyleyse yaşam biçimleri, iş yapış biçimlerine göre düzenlenmemeli; iş yapış biçimleri, yaşam biçimlerine göre şekillenmeliydi.

Günümüze gelindiğinde, küreselleşme, yaşam biçimleri açısından olmasa da iş yapış biçimleri açısından bu düzeni kökten değiştirdi.

Ulaşım kolaylaşmaya, lojistik ucuzlamaya başlayınca, gider kalemleri arasındaki önemini de yitirmeye başladı. Artık fiyat/beklenti’nin (kalite) en yüksek değeri verdiği ülkelerde üretim yapılıyordu. Günümüz küresel dünyasında, bir bütünü meydana getiren parçaların tümü farklı coğrafyalarda üretiliyor (Disaggregation).

İletişim teknolojilerinin bu denli gelişmesi, ucuzlaması ve internet’in her yerden erişilebilir hale gelmesi, değişim sürecini bir adım ileri taşıyarak şirket fonksiyonlarının da bir arada bulunması gerekliliğini ortadan kaldırdı.

Bu gün artık şirketlerin kendi çağrı merkezlerini kurması gerekmediği gibi, yoğun fatura trafiğininin muhasebe sistemine girişi için geniş bir muhasebe departmanına da ihtiyacı yok.

Dünya’nın herhangi bir yerinde, müşterilerinizle aynı dili konuşan (veya konuşmayı öğrenen) bir çağrı merkezinden hizmet alabiliyor; faturalarınızı sadece bir tarayıcıdan geçirip Bangalore‘daki bilgi işlem merkezlerinden birinin ucuz işçilerine göndererek muhasebe sisteminize girişini sağlayabiliyorsunuz. (Bkz: “Outsourcing, Offshoring… vb.)

Bu gelişmeler nasıl işveren istediğinden değil, günün şartları öyle gerektirdiğinden gerçekleştiyse, yine günün şartları öyle gerektirdiğinden dönüşüm sürecek ve çalışanlar nezdinde de etkisini gösterecektir.

Dünyanın tümünü saran fiber-optik kablolar, şirket fonksiyonlarının bir arada bulunması gerekliliğini ortadan kaldırdığı gibi, internetin her yerden ulaşılabilir hale gelmesi de çalışanların bir arada bulunması zorunluluğunu ortadan kaldırmıştır.

Bu durum çalışanlar açısından izole ofislerde, bir arada bulunma zorunluluğunun; işveren açısından ise bunun doğurduğu maliyetleri karşılama yükümlülüğünün ortadan kalkması anlamına gelmektedir.

Buna dayanarak, orta ve yakın vadede birçok şirketin fiziksel varlığını tamamen veya önemli ölçüde yitireceğini söyleyebiliriz. Geleceğin şirketleri çevrimiçi hizmet alacak, çevrimiçi hizmet üretecek ve çevrimiçi hizmet verecektir.

Fiziksel şirketlerin tamamen ortadan kalkacağını iddia etmiyorum fakat geleceğin şirketleri yalnızca hayati fonksiyonları için, çok az sayıda sabit (maaşlı) çalışan bulunduracak; diğer fonksiyonlar için Kitlesel İşbirliği (Mass Collaboration) modelini kullanarak kendisinin veya müşterisinin tercih ettiği uzman(lar)dan hizmet alacaktır.

Bu durum organizasyon yapısını dikeyden yataya doğru değiştirecek, yönetim kademelerinde ihtiyaç fazlasından ötürü büyük oranda elemeye gidilmesini tetikleyecektir.

Geleceğin yaratıcı bireyler ve başarılı girişimciler için büyük fırsatlar ve kayda değer kazançlar sunacağını söylemek yanlış olmaz…

Neticede tüm şirketler, sadece bulunduğu noktaya yakın insanlarla değil, kendisine veya müşterisine en verimli olabilecek insanlarla çalışmak ister fakat o insanlar dünyanın herhangi bir yerinde olabilir.

Yeni düzen, şirketlere bu sorunun aşılması anlamında avantaj sağlarken; çalışanlara da dilediği yerde yaşama ve istediği yerden, istediği şartlarda hizmet verme özgürlüğü sağlayacaktır.

Geleceğin işçileri, ister sabit (maaşlı) çalışan olsun, ister geçici, isterse stajyer… Kendi ortamlarından üretime katılacak; ofislere hapsolmayacak ve hapsedilmeyeceklerdir.

Böylece, Sanayi Devrimi nasıl kentleşmeyi yarattıysa; Bilgi Devrimi de  “Eve Dönüş”ü yaratacaktır.